แผ่นดินไทยในอดีต Thailand's Past

[designbydx]

6.11 พระพุทธรูปปางมารวิชัย

ศิลปะสุโขทัย พุทธศตวรรษที่ 20(600ปีมาแล้ว)
สำริด
จากอำเภิสวรรคโลก จ.สุโขทัย

พระพุทธรูปประทับขัดสมาธิราบ ปางมารวิชัย พระพักต์รูปไข่ พระเนตรยาวรี พระนาสิกโด่ง พระโอษฐ์แย้มเล็กน้อย พระรัศมีเป็นเปลวเพลิง สังฆาฏิยาว ปลายลายเขี้ยวตะขาบ ฐานหน้ากระดานเรียบ จัดเป็นพุทธลักษณะเฉพาะของศิลปะสุโขทัยที่งดงามยิ่ง

[designbydx]

6.12 พระพุทธรูปไสยาสน์

ศิลปะสุโขทัย พุทธศตวรรษที่ 20(600ปีมาแล้ว)
สำริด

พระพุทธรูปองค์นี้ มีพระพักตร์รูปไช่ แย้มสรวลเล็กน้อย การครองจีวรห่อมคลุม สังฆาฏิยาวจรดพระนาภี และไสยาสน์อยู่บนฐานหน้ากระดานเรียบไม่มีลวดลาย จัดเป็นลักษณะเฉพาะของพระพุทธรูปศิลปะสุโขทัยที่พบทั่วไปพระพุทธรูปไสยาสน์ศิลปะสุโขทัยพบอยู่น้อยมาก

[designbydx]

6.13 มกร

ศิลปะสุโขทัย พุทธศตวรรษที่ 19-20(600-700 ปีมาแล้ว)
ดินเผาเคลือบเขียนลายสีน้ำตากล สูง 86.5 ซม.

มกรเป็นสัตว์ผสมในจินตนาการ ส่วนบนมีหัวและลำตัวเหมือนสัตว์บก ส่วนล่างมีลักษณะคล้ายสัตว์น้ำ มกรขิ้นนี้ทำจากดินเผาเคลือบ เขียนลายสีน้ำตาลเข้ม ผลิตจากเตาเผาสังคโลกที่เมืองศรีสัชนาลัย จ.สุโขทัย ใช้เป็นส่วนประดับสถาปัตยกรรม เช่น ช่อฟ้า หัวบันได

[designbydx]

6.14 ไหเคลือบสีเขียว

ศิลปะสุโขทัย พุทธศตวรรษที่ 19-20(600ปีมาแล้ว)
ดินเผาเคลือบ ปากกว้าง 16.8 ซม.สูง รวมฝา 40 ซม.

ไหพร้อมฝาทำจากดินเผาเนื้อแกร่งเคลือบสีเขียว ผลิตจาแหล่งเตาที่เมืองศรีสัชนาลัย บริเวณบ้านเกาะน้อย ในอำเภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย เป็นผลิตภัณฑ์ของกลุ่มเครื่องสังคโลกที่ผลิตขึ้นในระยะแรกสุด ซึ่งได้รับแรงบันดาลใจมาจากเครื่องเคลือบสีเขียวของจีนสมัยราชวงศ์เยวี๋ยน กำหนดอายุอยู่ในปลายช่วงพุทธศตวรรษที่ 19 ถึงต้นศตวรรษที่ 20 หรือประมาณ 600 ปีมาแล้ว

[designbydx]

7 อยุธยา

พุทธศักราช 1893-2310

อยุธยา สันนิษฐานว่ามาจาก อโยธยา เมืองของพระรามในรามเกียรติ์ เป็นชื่อเรียกอาณาจักร วัฒนธรรม และศิลปะของกลุ่มคนไทยที่มีความยิ่งใหญ่ขึ้นมาต่อจากอาณาจักรสุโขทัย สถาปนาขึ้นเมื่อพุทธศักราช 1893 บริเวณลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาตอนล่าง มีกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานีที่มีแม่น้ำสามสายได้แก่ เจ้าพระยา ป่าสัก และลพบุรีล้อมรอบเป็นชัยภูมิที่เหมาะสม ทั้งในด้านความมั่นคงและด้านเศรษฐกิจ มีการตอดต่อสัมพันธ์กับต่างชาติทั้งตะวันออก เช่น จีน ญี่ปุ่น และตะวันตก เช่น โปรตุเกส ฮอลันดา(เนเธอร์แลนด์) ฝรั่งเศส อังกฤษ มีสถานะเป็นศูนย์กลางการค้านานาชาติในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ นับเป็นอาณาจักที่มีความเจริญมั่งคั่งและมีอแสนยานุภาพต่อเนื่องกันมาเป็นเวลายาวนานถึง 417 ปี และล่มสลายลงเมื่อพุทธศักราช 2310 ช่างอยุธยามีพระพุทธศาสนาเป็นแรงบันดาลใจหลักในการสร้างสรรค์งานศิลปะ พุทธศิลป์ เช่น พระพุทธรูป ในระยะแรกยังคงปรากฏอิทธิพลของศิลปะลพบุรีผสมผสานกับศิลปะทราวดีที่เรียกว่า ศิลปะอู่ทอง ศิลปะสุโขทัย แต่ต่อมาได้พัฒนารูปลักษณ์และความงามตามคตินิยมของตนเอง เช่น การสร้างพระพุทธรูปทรงเครื่องอย่างกษัตริย์ สำหรับงานประณีตศิลป์ถือว่ามีความรุ่งเรืองมากที่สุดปรากฏหลักฐาน อาทิ การลงรักปิดทอง การทำลายรดน้ำ และการประดับมุกบนเครื่องไม้แกะสลัก การทำเครื่องถ้วยลายเบญจรงค์ เป็นต้น ภูมิปัญญา และฝีมือช่างเหล่านี้ได้รับการสืบทอดในสมัยต่อมา

7.1 แผ่นศิลาจำหลักยันต์

ศิลปะอยุธยา พุทธศตวรรษที่ 23(300 ปีมาแล้ว)
ได้จากวัดหน้าพระเมรุ จ.พระนครศรีอยุธยา
พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติ จันทรเกษม จ.พระนครศรีอยุธยา

แผ่นศิลาจารึกพระยันต์โสฬสมงคลนี้ เคยติดอยู่เหนือประตูทางเข้าพระอุโบสถวัดหน้าพระเมรุ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา จากรึกพระยันต์โดยใช้ตัวเลขลงในชื่องสี่เหลี่ยม ลักษณะเป็นตารางแทนส่ิงมงคล 16 อย่าง เป็นต้นว่า เลข 5หมายถึงพระพุทธเจ้า 5 พระองค์ ในภัทรกัลป์นี้ยันต์โสฬมงคลนี้ มีความเชื่อว่า เป็นพระยันต์ขั้นสูง ป้องกันภยันตรายต่างๆ มิให้มาแผ้วพานแม้กระทั้งอสนีบาต หรือฟ้าผ่า ก็สามารถป้องกันได้ จึงมักประดิษฐานไว้ยังสถานที่สำคัญ เป็นต้นว่า อุโบสถ หรือวิหาร แผ่นจารึกนี้ถือเป็นหลักฐานพระยันต์เก่าแก่ที่สุดแสดงถึงความเชื่อเรื่องอักขระเลขยันต์ที่พบในปัจจุบัน

[designbydx]

7.2 พระพุทธรูปปางมารวิชัย

ศิลปะก่อนอยุธยา หรือศิลปะอู่ทอง พุทธศตวรรษที่ 19(700 ปีมาแล้ว)
สำริด
ได้จากเมืองสรรค์ อ.สรรคบุรี จ.ชัยนาท

ลักษณะพระพักตร์ค่อนข้างเหลี่ยม พระโอษฐ์กว้าง มีไรพระศก พระเตุมาลาสูง เป็นพุทธลักษณะที่โดดเด่นสืบทอดจากศิลปะลพบุรี หรือศิลปะเขมรโบราณในประเทศไทย เดิมเรียกกันว่า "พระพุทธรูปแบบอุ่ทองรุ่นที่ 1"

[designbydx]

7.3 พระพุทธรูปปางมารวิชัย

ศิลปะอยุธยาตอนต้น พุทธศตวรรษที่ 20(600 ปีมาแล้ว)
สำริด
ได้จากวัดเสาธงทอง อ.เมืองลพบุรี จ.ลพบุรี

พระพักตร์ยังคงออกเหลี่ยม แต่ขนาดเม็ดพระศกเล็กลง จัดเป็นลักษณะเฉพาะของกลุ่มพระพุทธรูปศิลปะอยุธยาตอนต้น ซึ่งเดิมเรียกว่า พระพุทธรูปแบบอู่ทองรุ่นที่ 2

[designbydx]

7.4 พระพุทธรูปปางมารวิชัย

ศิลปะอยุธยาตอนต้น พุทธศตวรรษที่ 20(600 ปีมาแล้ว)
สำริด

พระพักตร์รูปไข่ พระขนงเป็นเส้นเล็กบางโค้ง พระเกตุมาลาสูง พระรัศมีรูปเปลวไย ได้รับแรงบันดาลใจจากศิลปะสุโขทัย แม่เม็ดพระศกเล็ก พระวรกายผอมศูง และฐานหน้ากระดานเว้าเป็นร่องคล้ายคลึงกับพระพุทธรูปแบบอู่ทองรุ่นที่ 2 เดิมนิยมเรียกกันว่า พระพุทธรูปแบบอุูทองรุ่นที่ 3

[designbydx]

7.5 พระพุทธรูปปางมารวิชัย

ศิลปะอยุธยา พุทธศตวรรษที่ 21-22(400-500 ปีมาแล้ว)
สำริด ลงรักปิดทอง
เดิมประดิษฐานที่วัดรพะศรีรัตนศาสดาราม ในพระบรมมหาราชวัง

พระพุทธรูปองค์นี้ นอกจากแสดงปางมารวิชัยแล้ว ฐานพระพุทธรูปยังทำเป็นภาพพระพุทธประวัติตอนมารผจญ โดยมีพระแม่ธรณีบีบมวยผมหลั่งน้ำจนท่วงกองทัพพญามารพ่ายแพ้ไป

[designbydx]

7.6 พระสถูปพระบรมธาตุ

ศิลปะอยุธยา พุทธศตวรรษที่ 21(500 ปีมาแล้ว)
พบในพระวิหารหลวง วัดพระศรีสรรเพชญ์ จ.พระนครศรีอยุธยา

พระสถูปจำลองขนาดลดหลั่นซ้อนกัน 8 ชั้น ทำด้วยวัสดุหลากหลายชนิด ได้แก่ ศิลา เหล็ก สำริด เงิน ทอง และแก้วผลึก พระสถูปขนาดเล็กชั้นในสุดทำด้วยแก้วผลึกใช้บรรจุพระบรมธาตุ การประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุหรือพระบรมธาตุภายในพระสถูปศูนย์กลางของบ้านเมือง เป็นคติความเชื่อที่สืบทอดมายาวนาน

[designbydx]

7.7 ชามเบญจรงค์

ศิลปะอยุธยาตอนปลาย ถึงรัตนโกสินทร์ ต้นพุทธศตวรรษที่ 24(200-300 ปีมาแล้ว)
เนื้อกระเบื้อง เขียนสีลงยาบนเคลือบ ของหลวงพระราชทานยืม เมื่อ พ.ศ. 2471

ชามเบญจรงค์ เขียนลายลงยาสีบนเคลือบทั้งด้านนอกและด้านใน ตกแต่งลายไทยเป็นลายกระหนกเปลวและลายพุ่มข้าวบิณฑ์ เครื่องเบญจรงค์เป็ฯของที่สยามสั่งทำเฉพาะจากประเทศจีน เพื่อใช้ในราชสำนัก กลุ่มชนชั้นสูง และคหบดี

[designbydx]

7.8 กระปุกลายคราม พร้อมฝา

ศิลปะอยุธยา พุทธศตวรรษที่ 23(300 ปีมาแล้ว)
เนื้อกระเบื้อง เขียนลายครามใต้เคลือบ
พระยาดำรงธรรมสาร(สร่าง วิเศษศิริ) มอบให้พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ เมื่อ พ.ศ. 2484

กระปุกพร้อมฝา เขียนลายครามใต้เคลือบ ลายดอกไม้ก้านขด ซึ่งเป็นลายไทย โดยลงรายละเอียดของลวดลายด้วยเส้นขาวบนพื้นสีคราม เป็นเอกลักษณ์ อันโดดเด่นของเครื่องลายครามสมัยอยุทธยาตอนปลายที่สั่งทำพิเศษจากราชสำนักจีน

[designbydx]

7.9 พระเศียรพระพุทธรูป

ศิลปะอยุธยา พุทธศตวรรษที่ 21(500 ปีมาแล้ว)
สำริด สูง 167 ซม.
ขุดพบในพระวิหารหลวง วัดพระศรีสรรเพชญ์ พระราชวังโบราน อ.พระนครศรีอยุธยา จ.พระนครศรีอยุธยา นำมาเมื่อเดือนเมษายน พ.ส. 2470

พระเศียรพระพุทธรูปขนาดใหญ่ สร้างขึ้นในสมัยอยุธยาตอนกลาง ประมาณต้นพุทธศตวรรษที่ 21 เป็นช่วงเวลาที่ศิลปกรรมอยุธยาได้พัฒนารูปแบบจนเกิดพระพุทธรูปที่แสดงถึงลักษณะพระพุทธรูปศิลปะอยุธยาอย่างแท้จริง โดยได้รับอิทธิพลจากศิลปะสุโขทัย พุทธลักษณสำคัญคือ พระพักตร์ค่อนข้างกลมถึงรูปไข่ แต่สั้นกว่าพระพุทธรูปในศิลปะสุโขทัย พระขนงโก่ง พระเนตรเรียว ปลายพระเนตรตวัดขึ้นเล็กน้อย พระนาสิกค่อนข้างยาว ปลายประนาสิกโด่ง พระโอษฐ์กว้าง ขมวดกระเกศาเล็กละเอียด เช่นเดียวกับพระพุทธรูปแบบอู่ทอง 2 และ 3 มีไรพสืบเนื่องจากศิลปะอู่ทอง แต่ทำเป็นแถบขนาดเล็ก อุณาโลมที่กึ่งกลางพระนลาฏ ระหว่างพระขนง แต่เดิมคงเคยฝังอัญมณีหรือหินกึ่งมีค่า ซึ่งสันนิษฐานว่าได้รับอิทธิพลจากพระพุทธรูปขนาดใหญ่ในศิลปะสุโขทัยหวมดพระพุทธชินราช ส่วนพระเนตรเดิมน่าจะเคยฝังมุกและนิล

เศียรพระพุทธรูปองค์นี้ นักวิชาการบางท่านสันนิษฐานว่าอาจได้แก่เศียรพระศรีสรรเพชญ์ ซึ่งสมเด็จพระรามาธิดีที่ 2 โปรดฯ ให้หล่อขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2043 เนื่องจากขุดค้นพบในพระวิหารหลวง ซึ่งเป็นที่ประดิษฐานพระศรีสรรเพชญ์ โดยมีรูปแบบศิลปกรรมที่สร้างขึ้นในช่วง ระยะเวลาครึ่งแรกของพุทธศตวรรษที่ 21 และขนาดใกล้เคียงกับเศียรพระศีสรรเพชญ์ ที่ระบุไว้ในพระราชพงศาวดารว่า พระพักตร์มีขนาด 4 ศิกห รือราว 200 ซม.อย่างไรก็ดี มีการระบุว่าพระพุทธปรูปพระศีสรรเพชญ์แกนภายในหล่อด้วยสำริด ชั้นนอกหุ้มทองคำหนักถึง 286 ชั่ง หรือประมาณ 171 กก. ส่วนพระพักตร์คงตีหุ้มทองคำทั้งหมด หากแต่เศียรพระพุทธรูปองค์นี้ไม่มีร่องรอยที่เกิดจากการตีบุหุ้มทองแต่อย่างใด ขนาดอาจเล็กว่าเศียรพระศรีสรรเพชญ์เล็กน้อย

[designbydx]

อีกมุม

[designbydx]

ด้านข้าง

[designbydx]

7.10 หีบพระธรรม

ศิลปะอยุธยา พุทธศตวรรษที่ 23(300 ปีมาแล้ว)
ได้จากวัดสระเกศราชวรมหาวิหาร กทม. เมื่อ พ.ศ. 2464

หีบฝาดัดตกแต่งลายรดน้ำภาพสัตว์หีมพานต์ต่างๆ ท่ามกลางลายกระหนกเปลวเครือเถา อาจให้เป็นหีบบรรจุเครื่องนุ่งห่มมาก่อน เมื่อเจ้าของเสียชีวิตจึงอุทิศถวายวัดเพื่อใช้เก็บพระคัมภีร์

[designbydx]

8 รัตนโกสินทร์

พุทธศักราช 2325-ปัจจุบัน

รัตนโกสินทร์ หมายถึง สถานที่สถิตของพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร(พระแก้วมรกต) เป็นชื่อเมืองหลวงใหม่ต่อจากกรุงศีรอยุธยา คือ กรุงรัตนโกสินทร์ หรือ กรุงเทพมหานคร ของราชอาณาจักรสยามหรือประเทศไทยปัจจุบันที่สถาปนาขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2325 บริเวณฟากตะวันออกของแม่น้ำเจ้าพระยา ชาวต่างชาติรู้จักในนาม บางกอก และใช้เรียกชื่อรูปแบบศิลปกรรมที่สร้างสรรค์ขึ้นนับจากนั้นจนถึงปัจจุบัน กรุงเทพมหานครเป็นศูนย์กลางความเจริญรุ่งเรืองและความก้าวหน้าในทุกๆ ด้าน ไม่ว่าจะเป็นด้านการเมืองการปกครอง สังคม เศรษฐกิ วิทยาการสมัยใหม่ โดยเฉพาะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี รวมทั้งการฟื้นฟูวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณี และศิลปะที่มีมาแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยาอาณาประชาราษฏร์อยู่เย็นเป็นสุขภายใต้ร่มพระบารมีของพระมหากษัตริย์แห่งพระบรมราชจักรีวงศ์ ศิลปกรรมระยะแรกสืบทอดมาจากสมัยอยุธยาตอนปลาย ต่อมามีการผสมผสานกับศิลปะจีน และเมื่อมีการติดต่อกับชาติตะวันตกโดยเฉพาะยุโรป อเมริกามากยิ่งขึ้นก่อให้เกิดศิลปะสมัยใหม่ที่เรียกว่า ศิลปะร่วมสมัย กระทั่งวันนี้

8.1 พระพุทธรูปทรงเครื่องพระมหาจักรพรรดิ

ศิลปะรัตนโกสินทร์ พ.ศ.2411
ทองเหลืองปิดทองคำเปลว สูงพร้อมฐาน 248 ซม.
วัดวิเศษการ นำมาจัดแสดงเมื่อ พ.ศ. 2502

พระพุทธรูปทรงเครื่องอย่างพระมหาจักรพรรดิ ในสมัยรัตนโกสินทร์จะทรงเครื่องราชาภรณ์มากยิ่งขึ้นกว่า สมัยอยุธยา อาทิ ทรงพระธำรงค์ครงทั้ง 10 นิ้ว ทรงฉลองพระบาท รวมถึงจีวรที่ทรงมีการตกแต่งด้วยลวดลายอันวิจิตร

[designbydx]

8.2 พระพุทธรูปปางห้ามสมุทร

ศิลปะรัตนโกสินทร์ พ.ศ.2434
ทองเหลืองปิดทองคำเปลว
ได้จากวัดวิเศษการ เมื่อ พ.ศ.2502

พระพุทธรูปครองจีวรลายดอก เป็นหนึ่งในการแสดงออกแบบสัจนิยมตามความเป็นจริง ซึ่งพระสงฆ์ในสมัยนั้นนิยมห่อมจีวรที่ย้อมจากผ้าแพรจีนมีลวดลาย แต่ก็ยังคงสืบทอดจารีตเดิมโดยพระพุทธรูปยังคงมีลักษณะงามตามแบบอุดมคติ

[designbydx]

8.3 ตู้หุ่นจำลองเรื่องรามเกียรติ์ประกอบงานพระเมรุมาศ

ศิลปะรัตนโกสินทร์ พ.ศ.2423
สมบัติเดิมของพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร

ใช้ประดับตกแต่งพระเมรุมาศงานพระศพสมเด็พระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ และสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรรณาภรณ์เพ็ชรรัตน์ ในพระบาทสมเ็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ณ ท้องสนามหลวง เมื่อ พ.ศ.2423

[designbydx]

8.4 ชามลายน้ำทอง

ศิลปะรัตนโกสินทร์ ครึ่งหลังพุทธศตวรรษที่ 24(200 ปีมาแล้ว)
เนื้อแกร่ง เขียนสีลงยาบนเคลือบ
สมเด็จพระจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต ประทานแก่พิพิธภัณฑสถาน เมื่อ พ.ศ. 2475

ชามลายน้ำทองใบใหญ่ เขียนลายใบเทศก้านต่อดอกบนพื้นสีแดง ภายในชามเคลือบสีเขียวเป็นเครื่องเบญจรงค์ลายน้ำทองที่สั่งทำจากประเทศจีน ช่วงกลางพุทธศตวรรษที่ 24 ก้นชามมีตราครั้งสีแดง "เต๊กช้วน" แสดงรางวัลที่ได้รับจากการประกวดเครื่องโต๊ะในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว