แผ่นดินไทยในอดีต Thailand's Past

[designbydx]

“แผ่นดินไทยในอดีต”

ชมสุดยอดโบราณวัตถุชิ้นเยี่ยม ทุกยุคสมัยของประเทศไทย ตั้งแต่วันอาทิตย์ที่ ๒๕ มีนาคม ๒๕๖๑ เป็นต้นไป ณ พระที่นั่งศิวโมกขพิมาน พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร กรุงเทพฯ (เวลาทำการ ๙.๐๐ - ๑๖.๐๐ น. ปิดวันจันทร์-อังคาร)

จุดประสงค์ คือ ต้องการให้ผู้สนใจ ได้เข้าใจ และตระหนักถึงความสำคัญของมรดกศิลปวัฒนธรรมเพื่ออนุรักษ์ให้คงสืบไป

***ถ่ายมาแค่บางส่วนนะครับ

[designbydx]

มีหนังสือออกมาขายด้วยนะ 380 บาท ซื้อในงาน ใครไปวันแรกแจกฟรีๆๆๆๆ
ผลิตโดย กรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม
พิมพ์ครั้งที่ 1

พิมพ์ที่ บ. รุ่งศิป์การพิมพ์(1977) จำกัด
555 ม. 12 ต.ไร่ขิง อ.สามพราน จ.นครปฐม 73210 โทร.021183555

[designbydx]

แผ่นดินไทยในอดีต เขาแบ่งงานศิลปเป็น 8 กลุ่มด้วยกัน
1. ก่อนประวัติศาสตร์
2. ทวารวดี
3. ศรีวิชัย
4. ลพบุรี
5. ล้านนา
6. สุโขทัย
7. อยุธยา
8. รัตนโกสินทร์

ผมก็ไปดูเพื่อจะซึมซับวัฒธรรมอดีตเข้าไปบ้างนะครับ ก็จะเห็นการพัฒนาทางศิลปเป็นรุ่นๆ ไป ซึ่งมีความนิยมที่แสดงออกมาเห็็นแตกต่างอย่างชัดเจน ไปๆ ดูกัน รายละเอียดก็มาจากหนังสือ กับป้ายที่กำกับไว้ที่วัตถุแต่ละชิ้น

1. ยุคก่อนประวัติสาตร์ ประมาณ 2,000-500,000 ปีมาแล้ว
แบ่งโดย เป็นช่วงที่มนุษย์ยังไม่รู้จักประดิษฐอักษรมาใช้ มีแต่ภาษาพูดน่ะ (สรุปๆ มา)

1.1 กลองมโหระทึก

ยุคก่อนประวัติศาสตร์ 2,000-500,000 ปีมาแล้ว
สำริดสูง 53 ซม.
เส้นผ่าศูนย์กลาง 25 ซม.
พบภายในบริเวณวัดเกษมจิตตาราม อ.เมืองอุตรดิตถ์ จ.อุตรดิตถ์
เมื่อ พ.ศ. 2470

กลองมโหระทึกหล่อจากสำริดซึ่งเป็นโลหะผสมที่มีทองแดงและดีบุกเป็นส่วนประกอบหลักใช้วิธีหล่อแยกเป็นชิ้นแล้วนำมาเชื่อมต่อกัน ลวดลายสำคัญบนหน้ากลองคือ ดวงอาทิตย์ หรือลายดาว 10 แฉก บุคคลสวมเครื่องประดับศรีษะตกแต่งด้วยขนนก นกบินทวนเข็มนาฬิกา และลายเรขาคณิต สันนิษฐานว่ากลองมโหระทึกสร้างขึ้นเพื่อใช้ในพิธีกรรมที่เกี่ยวกับความอุดมสมบูรณื เช่น พิธีขอฝน การใช้กลองมโหระทึกเป็นวัฒนธรรมเฉพาะของชนชาติในภูมิภาคเอเซียตะวันออกเฉียงใต้ ปัจจุบันยังคงมีการใช้กันอยู่ในกลุ่มชนพื้นเมืองบางกลุ่มทางตอนใต้ของประเทศจีน พม่า และเวียดนาม

[designbydx]

1.2 ต่างหูรูปสัตว์สองหัว

ยุคก่อนประวัติศาสตร์ ราวพุทธศตวรรษที่ 1-5(2,000-25,000 ปีมาแล้ว)
หินยาว 4.5 ซม. สูง 3 ซม.
พบที่แหล่งโบราณคดีบ้านดอนตาเพชร อ.พนมทวน จ.กาญจนบุรี

ต่างหูรูปสัตว์สองหัวเป็นเครื่องประดับที่ทำขึ้นในยุคก่อนประวัติศาสาตร์ตอนปลาย(สมัยเหล็ก) วัฒนธรรมซาหุญ ในประเทศเวียดนามตอนกลาง ต่างหูแบบนี้เป็นที่ต้องการของชุมชนร่วมสมัยในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยได้ค้นพบอยู่ตามแหล่งโบราณคดีต่างๆ เช่น ที่บ้านดอนตาเพชร อ.พนมทวน จ.กาญจนบุรี ที่เมืองอู่ทอง จ.สุพรรณบุี รวมทั้งยังค้นพบในประเทศฟิลิปปินส์ด้วย เป็นหลักฐานสำคัญที่แสดงให้เห็นถึงเครือข่ายทางการค้าในช่วงยุคก่อนประวัติศาสตร์ตอนปลายระหว่างชุมชนโบราณในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ทั้งบนผืนแผ่นดินใหญ่และหมู่เกาะ

[designbydx]

1.3 ไก่และสุ่ม

สมัยเหล็ก ประมาณ 1,700-2,300 ปี มาแล้ว
สำริดสูง 16 ซม.
พบที่แหล่งโบราณคดีบ้านดอนตาเพชร อ.พนมทวน จ.กาญจนบุรี

ไก่สำริด สันนิษฐานว่าเป็นไก่ตัวผู้ เนื่องจากมีหงอน และแผงคอ และมีเดือยแหลม ส่วนล่างสุดหล่อให้เห็นว่ากำลังจับอยู่บนเสาคอน ปลายเสามีเดือยเล็ก ปากคาบส่ิ่งของบางอย่างคล้างแมลง แม้ว่าในขณะขุดค้นไม่พบว่าไก่สำริดยืนอยุ่บนสุ่มไก่ เพียงแต่พบอยู่ใกล้กัน แต่ก็สันนิษฐานได้ว่า เดิมคงตั้งวางในลักษณะยืนบนสุ่ม เพราะมีรูที่อยู่ตอนบนของสุ่มสวมใส่ได้พอดีกับเดือย และที่บริเวณหางไก่สำริด ยังมีเศษผ้าถักทอจากป่านกัญชา(hemp) ติดอยู่ด้วยซึ่งอาจเป็นผ้าที่ผุ้ตายสวมใส่ หรือผ้าห่อศพ หรือห่อสิ่งของที่ฝังรวมกับศพ

ผลการวิเคราะห์ส่วนผสมของเนื้อโลหะของไก่สำริดนี้พบว่า มีทองแดง 72-78% มีดีบุก 23-28% ถือเป็นเนื้อโลหะสำริดที่มีส่วนผสมของดีบุกสูง ซึ่งปริมาณดีบุกมีส่วนสำคัญต่อคุณสมบัติของสำริดคือ มีผลต่อสี ความแข็ง จุดหลอมเหลว และความทนทานต่อการกัดกร่อนของสำริด การผสมดีบุกจำนวนมาก จะช่วยให้จุดหลอมเหลวของทองแดงบริสุทธิ์ที่มีจุดหลอมเหลวประมาณ 1,083 องศาเซลเซียสลดลง แต่จะทำให้โหละผสมเปราะ จึงมักมีการผสมตะกั่วลงไปด้วย เพื่อแทนที่ดีบุกและลดจุดหลอมเหลวของโลหะผสม โดยไม่ทำให้โลหะผสมเปราะมากเกินไป

[designbydx]

1.4 ด้ามทัพพีสำรีดรูปนกยูง

ยุคก่อนประวัติศาสตร์ ราวพุทธศตวรรษที่ 3-4 เมื่อประมาณ 2,200-2,300 ปีมาแล้ว
สำริด สูง 7.5 ซม.
พบที่ที่แหล่งโบราณคดีบ้านดอนตาเพชร อ.พนมทวน จ.กาญจนบุรี

นกยูงเป็นสัตว์พื้นเมืองของอินเดีย เป็นสัญลักษณ์ของพระอาทิตย์และราชวงศ์โมริยะ (โมริยะ แปละว่า นกยูง เป็นชื่อราชวงศ์ผู้ปกครองอินเดีย มีกษัตริย์องค์สำคัญคือ พระเจ้าอโศกมหาราช) ด้านทัพพีรูปนกยูงทำขึ้นด้วยวิธีการหล่อสำริดแบบขับขี้ผิึ้ง(Lost-wax casting) นอกจากพบที่แหล่งโบราณคดีบ้านดอนตาเพชรแล้ว ยังพบที่แหล่งโบราณคดีเขาสามแก้ว อ.เมืองชุมพร จ.ชุมพร ซึ่งเป็นหนึ่งในเมืองท่าสำคัญในภาคใต้ของไทยทางฝั่งทะเลตะวันออก ด้ามทัพพีสำริดรูปนกยูงเป็นหลักฐานที่แสดงให้เห็นว่าผู้คนที่อาศัยอยู่ในดินแดนไทยได้ติดต่อกับอินเดียมาแล้วเมื่อกว่าสองพันปี

[designbydx]

2. ทวารวดี(พุทธศตวรรษที่ 11-16 ประมาณ 1,000-1,500 ปีมาแล้ว)

ทวารดี ตามรูปศัพท์แปลว่า ประกอบด้วยประตู เป็นชื่อเรียกอนาจักร เมือง หรือรัฐ วัฒนธรรม และศิลปะโบรานกำเนิดขึ้นในประเทศไทยราวพุทธศตวรรษที่ 11-16 หรือประมาณ 1,000-1,500 ปีมาแล้ว นักวิชาการสัญนิษฐานว่า ทวารวดี หมายถึง อณาจักร โถโลโปตี้ ในจดหมายเหตุของพระภิกษุชาวจีนสมัยราชวงศ์ถังซื่อ เหี้ยนจัง ซึ่งเดินผ่านเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยระบุว่ามีอนณาจักรโลโปตี้อยู่ระหว่างศรีเกษตร(เมียนมาร์) และอศานปุระ(กัมพูชา) ต่อมามีการค้นพบเหรียญเงินระบุข้อความ ศรีทวารวดี ศวรปุณย แปลว่า บุญของพระราชาแห่งทวารวดี ที่นครปฯมและเมืองโบราณอีกหลายแห่งในภาคกลาง วัฒนธรรมทวาระวดีได้รับอิทธิพลจากวัฒนธรรมอินเดียวไม่ว่าจะเป็นศาสนา ขนบธรรมเนียมประเพณี ภาษาและตัวอักษร รวมทั้งระเบียบแบบแผนทางสังคมเข้ามาใช้และปรับให้ผสมผสานกับวัฒนธรรมพื้นเมืองดั้งเดิม ซึ่งต่อมาได้พัฒาเป็นลักษณะเฉพาะของตอนเอง เห็นได้จาศิลปกรรม ซึ่งส่วนใหญ่ได้แรงบันดาลใจจากพระพุทธศาสนา โดยเฉพาะพระพุทธรูป ศาสนาพุทธที่หยั่งลึกลงในแผ่นดินไทยสมัยทวารวดี ถือเป็นรากเหง้าของพื้นฐานวัฒนธรรมที่พัฒนาขึ้นเป็นสยามประเทศ หรือชาติไทยในเวลาต่อมา

2.1 ธรรมจักร และกวางหมอบ
ศิลปะทวารวดี พุทธศตวรรษที่ 12(1,400 ปีมาแล้ว)
หินสูง 105 ซม. เส้นผ่าศูนย์กลาง 89 ซม.
พบที่วัดเสน่หา อ.เมืองนครปฐม จ.นครปฐม

ธรรมจักรเป็นสัญลักษณ์สำคัญทางพุทธศาสนา หมายถึงการ ประกาศพระธรรมของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า โดยการหมุนกงล้อแห่งธรรมให้เคลื่อนไป ในวัฒนธรรมทวารวดีนิยมสร้างธรรมจักรคู่กับรูปกวางหมอบ เป็นสัญลักษณ์แทนการแสดงปฐมเทศนาที่ป่าอิสปตนมฤคทายวันเมืองพรานสี ประเทศอินเดีย ธรรมจักรชิ้นนี้มีจารึกอักษรอินเดียโบราณสมัยราชวงศ์ปัลลวะ ภาษาบาลี กล่าวเปรียบเทียบว่า จักร คือ พระธรรม ของพระพุทธเจ้า ซึ่งแสดงถึงอริยสัจ 4 ประการ คือ ทุกข์ สมุท้ย นิโรธ มรรค โดยหมุนวนครบ 3 รอบเป็นสัจจญาณ กิจจญาณ กตญาณ มีอาการ 12 อย่าง

การค้นพบธรรมจักรและกวางหมอบนี้ เป็นหลักฐานที่แสดงให้เห็นว่าพระพุทธศาสนาแผ่เข้ามา ณ นครปฐม ในดินแดนประเทศไทยเมื่อพันกว่าปีมาแล้ว

[designbydx]

2.2 แผ่นทองคำ ภาพพระพุทธรูปยืนปางแสดงธรรม

ศิลปะทวารวดี พุทธศตวรรษที่ 13-14(1,200-1,300 ปีมาแล้ว)
ทองและสำริด กว้าว 13 ซม. สูง 18.3 ซม.
พบที่วัดพระประโทน  อ.เมืองนครปฐม จ.นครปฐม

นับตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ทองคำเป็นโลหะธาตุที่มีค่าสูงสุดที่ถูกนำมาใช้ทำเป็นเครื่องประดับ และรูปเคารพทางศาสนา แผ่นทองคำทำเป็นพระพุทธรูปยืนปางแสดงธรรมสองพระหัตถ์ (พระอังคุฐ หรือนิ้วหัวแม่มือ และพระดัชนีหรือนิ้วชี้ จรดเป็นวง) หรือทีเรียกว่า วิตรรกะมุทรา ขนาบด้วยรูปเทวดาหรือพระโพธิสัตว์ทำด้วยสำริด ถือดอกบ้วที่พระหัตถ์ด้านที่อยู่ติดกับพระพุทธรูป และยืนอยู่เหนือดอกบัวซึ่งมีก้านแยกออกจากดอกบัวที่รองรับพระพุทธรูปตรงกลางนี้ แสดงถึงความศรัทธาในพระพุทธศาสนาอย่างสูงของคนในวัฒนธรรมทวารวดี และยังแสดงถึงความรู้ ความสามารถของช่างที่รังสรรค์งานศิลปะชิ้นนี้ได้ อย่างยอดเยี่ยม อนึ่ง พระพุทธรูปที่ทำด้วยทองคำพบน้อยมากในวัฒนธรรมทวารวดี

[designbydx]

2.3 พระพุทธรูปยืนปางแสดงธรรม

ศิลปะทวารวดี พุทธศตวรรษที่ 13-14(1,200-1,300 ปีมาแล้ว)
สำริดสูง 51 ซม.
พบที่วัดเชิงท่า อ.เมืองนนทบุรี จ.นนทบุรี

ส่วนองค์พระพุทธรูปยืนปางแสดงธรรมพระพักต์ค่อนข้างกลม พระขนงโค้งเป็นสันบางจรด สันเหนือตั้งพระนาสิก พระเนตรเหลือบลงต่ำ ปลายพระเนตรชี้ขึ้นข้างบน พระนาสิกเล็ก พระโอษฐ์หนาขมวดพระเกศาเล็ก เรียงเป็นแนวอย่างเป็นระเบียบอุษณ๊ษะทรงกรวยสูง ไม่มีพระรัศมี ทรงครองจีวรห่มคลุม จีวรบางไม่มีริ้ว พระกรยกขึ้นระหว่างพระอุระ พระหัตถ์สองข้างแสดงปางประทานธรรมพระหัตถ์ซ้ายมีชายวีวรพันที่ข้อพระหัตถ์ และปล่อยชายตกลงทางด้านข้าง พระพักตร์ของพระพุทธรูปแสดงถึงการผสมผสานอิทธพล พระพุทธรูปอินเดียสมัยคุปตะ(พุทธศตวรรษที่ 10-11) กับลักษณะพื้นเมืองทวารวดีอย่างงดงาม ชายจีวรที่พันไว้ที่ข้อพระหัตถ์ซ้ายแทนการยิดไว้ในพระหัตถ์ เนื่องจากพระหัตถ์ทั้งสองยกขึ้นแสดงปาง ปรากฏอยู่ในกลุ่มพระพุทธรูปศิลาสมัยก่อนเมืองพระนคร ซึ่งสร้างขึ้นร่วมสมัยกับทวารดี ราวพุทธศตวรรษที่ 12-14

[designbydx]

2.4 พระพุทธรูปยืนปางแสดงธรรม

ศิลปะทวารวดี พุทธศตวรรษที่ 13-14(1,200-1,300 ปีมาแล้ว)
สำริด
พบที่บ้านฝ้าย อ.ลำปลายมาศ จ.บุรีรัมย์

พระพุทธรูปองค์นี้ ถือเป็นพระพุทธรูปสำริด ที่มีขนาดใหญ่ที่สุดเท่าที่พบในปัจจุบัน มีความสูง 109 ซม. พระพักตร์ของพระพุทธรูปยังคงลักษณะของศิลปะอินเดียอยู่มาก

[designbydx]

2.5 พระพุทธรูปนาคปรก

ศิลปะทวารวดี พุทธศตวรรษที่ 13-15 (1,100-1,300 ปีมาแล้ว)
หิน
จากจัดประดู่ทรงธรรม. จ.พระนครศรีอยุธยา

ในศิลปะทวารดีมีความนิยามในการสร้างพระพุทธรูปนาคปรกเชื่อกันว่าพระุทธรู)นาคปรกถูกสร้างขึ้นตามเรื่องราวในพุทธประวัติ ภาพหลังจากที่พระพุทธเจ้าตรัสรู้แล้วในสัปดาห์ที่ 6 พระพุทธองค์ประทับอยู่ใต้ต้นมุจลินทร์หรือ ต้นจิก ได้เกิดพายุฝนตกหนัก พญานาคชื่อว่า มุจลินทร์ที่อาศัยอยู่ในสระน้ำบริเวณใกล้เคียงกัน ได้เลื้อยขึ้นมาแผ่พังพานปกป้องพระพุทธเจ้า

[designbydx]

2.6 ใบเสมาสลักพุทธประวัติ ตอนโสตถิยพราหมณ์ถวายหญ้าคา

ศิลปะทวารวดี พุทธศตวรรษที่ 14-16 (1,000-1,200 ปีมาแล้ว)
หิน
พบที่เมืองฟ้าแดดสงยาง จ.กาฬสินธุ์

ใบเสมาทรงสี่เหลี่ยมผืนผ้าลายโค้ง สลักภาพพุทธประวัติตอนพระพุทธเจ้าทรงรับหญ้าคาจากพราหมณ์ชื่อ โสตถิยะ ก่อนทรงนำมาปูรองเป็นที่ประทับใต้ต้นโพธิ์ กระทั่งตรัสรู้ในที่สุดใบเสมาสร้างขึ้นเพื่อใช้เป็นเครื่องกำหนดเขตพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์ทางศาสนา เช่น การปักล้อมรอบพระอุโบสถ สถูปเจดีย์หรือเนินดินสำคัญ บอกให้ราบว่าพื้นที่แห่งนั้นเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ หรืออาจสร้างขึ้นเพื่อการเคารพบูชา ลักษณะเดียวกับสถูปเจดีย์ หรือพระพุทธรูปใบเสมาภาพเล่าเรื่องสลักด้วยหินทรายขนาดใหญ่ ถือเป็นลักษณะเฉพาะอันโดดเด่นของวัฒนธรรมทวารวดีในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย

[designbydx]

2.7 พระพุทธรูปยืนปางประทานพร

ศิลปะทวารวดี พุทธศตวรรษที่ 13 (1,300 ปีมาแล้ว)
หิน
จากจัดรอ จ.พระนครศรีอยุธยา

ลักษณะพระพุทธรูปยังคงแสงถึงแรงบันดาลใจที่ได้รับจากศิลปะอินเดีย ขณะที่พระพักตร์แสดงถึงอิทธิพลของศิลปะพื้นเมือง สมัยทวารวดีช่างนิยมสร้างพระพุทธรูปขนาดใหญ่ด้วยศิลาหรือหิน โดยเฉพาะอย่างยิ่งหินปูน ส่วนพระพุทธรูปขนาดเล็กนิยามหล่อด้วยโลหะสัมฤทธิ์ พระพุทธรูปยืนที่มีพระหัตถ์แสดงปางประทานพรลักษณะนี้ ในประเทศไทยค้นพบเป็นจำนวน้อยมาก

[designbydx]

2.8 พระวิษณุจตุรภุช

ปลายพุทธศตวรรษที่ 12 (1,200-1,300 ปีมาแล้ว)
หินทรายสูง 185 ซม.
พบที่เขาพระเหนอ อ.ตะกั่วป่า จ.พังงา


รูปพระวิษณุจตุรภุช หรือ พระวิษณุ 4 กร สวมหมวกทรงกระบอกไม่สวมเสื้อ พระอุระผึ่งผายพระพาหาแสดงให้เห็นมัดกล้าม นุ่งผ้ายาวแบบผ้าโสร่งของอินเดีย คาดทับด้วยเข็มขัด มีชายผ้านุ่งยาวตกลงมาทางด้านหน้ายึดติดอยู่กับฐาน มีรูปแบบที่สง่างาม สมบูรณ์ สลักกล้ามเนื้อได้อย่างถูกหลักกายวิภาค แสดงถึงความสามารถของช่างในการแกะสลัก ถือเป็นประติมากรรมชิ้นเยี่ยม ทั้งนี้เทวรูปพระวิษณุจตุรภุช หรือ พระนารายณ์ 4 กร ส่วนใหญ่ค้นพบในภาคใต้ และภาคตะวันออกของประเทศไทย แถบจังหวัดปราจีนบุรี นับเป็นหลักฐานที่แสดงถึงร่องรอยการนับถือศาสนาพราหมณ์-ฮินดู ยุคแรกๆบนผืนแผ่นดินไทยปัจจุบัน

[designbydx]

2.9 พระวิษณุจตุรภุช(พระวิษณุสี่กร)

ราวพุทธศตวรรษที่ 13 (1,300 ปีมาแล้ว)
หินทรายสูง 207 ซม.
พบที่เมืองโบราณศรีเทพ อ.ศรีเทพ จ.เพชรบูรณ์

พระวิษณุสีกร ซึ่งเป็นเทพเจ้าสำคัญในศาสนาฮินดู ศิราภรณ์ทรงกระบอกสูง และแสดง 4 กร บ่งบอกว่าเทวรูปนี้คือ พระวิษณุ จึงเรียกว่า พระวิษณุจตุรภุช(จตุร หมายถึง สี่ ภุช หมายถึง กรหรือแขน) ลักษณะกานุ่งผ้าโจงกระเบนสั้นรวมทั้งการยืนเอียงแบบตริภังค์(ยืนเอียงสามส่วน) แสดงอิทธิพลวัฒนธรรมเขมรโบราณในเมืองโบราณศรีเทพในช่วงแรก

[designbydx]

2.10 พระพุทธรูปยืน ปางแสดงธรรม

ศิลปะทวารวดี พุทธศตวรรษที่ 13-14 (1,200-1,300 ปีมาแล้ว)
สำริด
พบที่บ้านฝ้าย อ.ลำปลายมาศ จ.บุรีรัมย์

พระพุทธรูปองค์นี้ ถือเป็นพระพุทธรูปสำริด ศิปะทวารวดีที่มีขนาดใหญ่ที่สุดเท่าที่พบในปัจจุบันมีความสูง 109 ซม. พระพักตร์ของพระพุทธรูปยังคงลักษณะศิลปะอินเดียอยู่มาก

[designbydx]

3. ศรีวิชัย

พุทธศตวรรษที่่ 13-18(ประมาณ 800-1,300 ปีมาแล้ว)
ศรีวิชัย ตามรูปศัพท์แปลว่า ชัยชนะอันดีงาม เป็นชื่อเรียกอณาจักร วัฒนธรรมและศิลปะ บนแผ่นดินไทย บริเวณคาบสมุทรภาคใต้ตั้งแต่จังหวัดสุราษฏร์ธานี ลงไปจนถึงจังหวัดนราธิวาส ครอบคุมพื้นที่ ทั้งฝั่งตะวันตกและฝั่งตะวันออก แหลมมาลายูซึ่งเป็นประเทศมาเลเซีย และกลุ่มเกาะของประเทศอินโดนีเซีย เช่น เกาะชวา เกาะสุมาตรา ที่เจริญขึ้นในช่วงพุทธศตวรรษที่ 13-18 หรือประมาณ 800-1,300 ปีมาแล้ว อณาจักรหรือสมาพันธรัฐศรีวิชัยเกิดจากรัฐหรือเมืองใหญ่น้อยหลายแห่งที่เติบโตขึ้นจากการเป็นเมืองท่าติดต่อค้าขายกับชาวโพ้นทะเลไกลโดยเฉพาะอินเดีย บางแห่งติดต่อทางการฑูตกับจีนตั้งแต่ช่วงพุทธศตวรรษที่ 6-8 เป็นต้นมา มารวมตัวกันเพื่อให้มีอำนาจต่อรองทางการเมืองและเศรษฐกิจกับเมืองอื่นๆ ในฐานะศูนย์กลางการค้าขายฝั่งทะเลและข้ามคาบมหาสมุทร ศูนย์กลางอณาจักรตอนบนอาจอยู่ที่ีเมืองไชยา จังหวัดสุราษฏร์ธานี ส่วนตอนล่างอาจอยู่ที่เมืองปาเล็มบังบนเกาะสุมาตรา อนึ่งเดิมชุมชนต่างๆ นับถือทั้งศาสนาพราหมณ์หรือฮินดู และศาสนาพุทธ เมื่ออณาจักรศรีวิชัยเป็นปึกแผ่นขึ้น ศาสนาพุทธฝ่ายมหายาน จึงรุ่งเรืองขึ้นอย่างมากเห็นได้จากความนิยมสร้างรูปพระโพธิสัตว์เป็นรูปเคารพ

3.1 พระวิษณะจตุรภุช(พระวิษณุสีกร)

ศิลปะศรีวิชัย ปลายพุทธศตวรรษที่ 10-11(1,600-1700 ปีมาแล้ว)
หินทรายสูง 68.5 ซม.
พบที่วัดศาลาทึง อ.ไชยา จ.สุราษฏร์ธานี

พระวิษณุประทับยืนตรง ศิราภรณ์ทรงกระบอกสูง แสดงพระกรทั้่งสี่ ถือสิ่งของสัญลักษณ์ประจำของพระวิษณุที่ยังปรากฏอยู่คือสังค์ และกระบอง อีกสองพระกรหักหายไป นุ่งผ้ายาวคาด มีชายผ้านุ่งยาวตกลงมา และผ้าห้องเป็นวงโค้งด้านหน้า แม้จะแสดงถึงรูปแบบของท้องถิ่น แต่เครื่องตกแต่งแสดงอิทธิพลศิลปะอินเดียสมัยอมราวดี(พุทธศตวรรษที่ 7-10  ประมาณ 1,600-1,900 ปีมาแล้ว)

[designbydx]

3.2 พระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร

ศิลปะศรีวิชัย ปลายพุทธศตวรรษที่ 12(-1,400 ปีมาแล้ว)
หินทรายสูง 115 ซม.
พบที่วัดศาลาทึง อ.ไชยา จ.สุราษฏร์ธานี

พระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร ห่อมหนังกวางนุ่งผ้าเรียบแนบลำตัว ยืนเอียงสามส่วน เรียกว่าตริภังค์แสดงลักษณะศิลปกรรมแบบอินเดียอยู่มาก คำว่า "อวโลกิเตศวร" แปลว่า พระผู้มองลงต่ำ ชาวพุทธฝ่ายมหายานเชื่อว่า พระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวรจะคอยอยู่ช่วยเหลือมนุษย์และสรรพสัตว์ให้พ้นทุกข์ภัยต่างๆ ได้ จึงนิยมสร้างรูปเคารพของพระองค์

[designbydx]

3.3 พระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร

ศิลปะศรีวิชัย ปลายพุทธศตวรรษที่ 14(1,200 ปีมาแล้ว)
หินทรายสูง 72 ซม.
พบที่วัดพระบรมธาตุ อ.ไชยา จ.สุราษฏร์ธานี

พระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร แกดกรประทับยืนตรงเบื้องหน้าของชฎามกุฎหรือมวยพระเกศาทรงสูงประดับรูปพระอมิตาภะพุทธเจ้าปางสมาธิ พระเนตรเหลือบลงต่ำ ทรงเครื่องประดับต่างๆ อาทิ สร้อยประคำ กรองศอ พระอังสาหรือไหล่ด้านซ้ายทรางคล้องผ้าเฉวียงบ่า และคล้องทับด้วยสายมงคลนักบวชใช้คล้องโดยมีหัวกวางประดับอยู่บนสายนั้น พระกรทั้งแปดชำรุด พระวรกายท่อนล่างชำรุดหายไป

ลักษณะเกล้าชฎามกุฎ ที่มีพระเกษาขมวยย้อยลงมาเป็นวงโค้งซ้อนกัน ศิราภรณ์และเครื่องประดับ ได้รับอิทธิพลจากอินเดียภาคใต้และศิลปะชวาภาคกลางเช่นเดียวกับประติมากรรมพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวรครึ่งองค์จากวัดเวียง อ.ไชยา จ.สุราษฏร์ธานี

[designbydx]

3.4 พระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร

ศิลปะศรีวิชัย ปลายพุทธศตวรรษที่ 14(1,200 ปีมาแล้ว)
หินทรายสูง 63.5 ซม.
พบที่วัดเวียง อ.ไชยา จ.สุราษฏร์ธานี

ส่วนองค์ท่อนบนของพระโพธิสัตว์องค์นี้ลักษณะเอียงพระวรกาย ทรงศิราภรณ์ ซึ่งส่วนบนหักหายไป พระเนตเหลือบลงต่ำ ทรงเครื่องประดับต่างๆ อาทิ สร้อยประคำ กรองศอ ครองผ้าเฉวียง พระอังสาหรือไหล่ซ้าย สายมงคลซึ่งมีหัวกวางกระดับอยู่บนสาย ซึ่งคล้องเฉวียงไหล่ซ้ายนั้นเป็นสัญลักษณ์สำคัญที่บอกให้รทาบว่าประติมากรรมนี้คือรูปพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร

พระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร เป็นรูปเคารพของพุทธศาสนิกชนฝ่ายมหายาน เชื่อกันว่าพระองค์เป็นผู้คุ้มครองชาวโลกทั้งปวง รูปเคารพนี้เป็นหลักฐานแสดงถึงการนับถือศาสนาพุทธศาสนาฝ่ายมหายานของผู้คนที่อาศัยอยู่ในบริเวณคาบสมุทรภาคใต้ของประเทศไทยในช่วงเวลาดังกล่าว