128.วัดนิเวศธรรมประวัติ
ลำดับชั้น : วัดพระอารามหลวงชั้นเอก
ชนิด : ราชวรวิหาร
นิกาย : ธรรมยุต
แขวง/ตำบล : บ้านเลน
เขต/อำเภอ : บางปะอิน
จังหวัด : พระนครศรีอยุธยา
พ.ศ. ที่สร้าง : สร้างโดยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พ.ศ. 2419
พิกัด : 14.23145, 100.57614
ชาวบ้านนิยมเรียกวัดนี้ว่า "วัดใหม่" พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 5 ทรงสร้างเมื่อ พ.ศ. 2419 แล้วเสร็จบริบูรณ์เมื่อ พ.ศ. 2421 พระราชทานนามว่า "วัดนิเวศธรรมประวัติ" ทรงมีพระราชศรัทธาสร้างพระอารามนี้ เพื่อพระราชอุทิศให้เป็นจาตุรทิศสังฆกาวาส เป็นที่บำเพ็ญพระราชกุศลใกล้พระราชวัง (บางปะอิน) เมื่อเสด็จแปรพระราชฐานไปประทับ
ในการสร้างวัดนี้ได้ทรงบริจาคพระราชทรัพย์ จ้างเหมาชาวตะวันตกมาออกแบบสร้างให้มีลักษณะพิเศษ อย่างศิลปะทางตะวันตกทั้งสิ้น ตามพระราชพระราชประสงค์ว่า เพื่อจะทรงบูชาพระพุทธศาสนาด้วยของ (สิ่งก่อสร้าง) แปลกประหลาด และเพื่อให้อาณาประชาราษฎร์ชมเล่นเป็นของแปลกที่ไม่เคยมีในพระอารามอื่นๆ และจะให้เป็นของมั่นคงถาวรด้วย
วัดนี้มีความเจริญรุ่งเรืองมากตลอดรัชกาลที่ 5 ต่อมาใน พ.ศ. 2471 สมเด็จพระพันวัสสาอัยยิกาเจ้าโปรดให้สร้างเขื่อนคอนกรีตขึ้นใหม่ แทนเเขื่อนเก่าที่ชำรุด การบูรณปฏิสังขรณ์และก่อสร้างสิ่งต่าง ๆ ขึ้น พ.ศ. 2493 เป็นต้นว่าจัดสร้างศาลาท่าน้ำ สร้างรั้วคอนกรีต ถมดิน เสริมถนน ทำบันไดคอนกรีตขึ้นกุฏิ ต่อไฟฟ้าเข้าวัดสร้างยานพาหนะข้ามฟาก (กระเช้าสวรรค์) และปฏิสังขรณ์ปูชนียวัตถุถาวรวัตถุต่าง ๆ อีกเป็นจำนวนมาก
ที่มา : พระอารามหลวงของไทย สมบัติ จำปาเงิน
